De Strafschop, zoektocht naar de ultieme penalty

Naar de aflevering van het programma Zomergasten met Louis van Gaal werd door velen reikhalzend uitgekeken maar helaas raakte het urenlange interview zelden de kern. En als het echt interessant dreigde te worden, moest weer snel worden overgeschakeld naar een filmpje. Hierdoor bleven vele vragen onbeantwoord. Ook op voetbaltechnisch gebied terwijl een vraag voor het inkoppen leek. Denk daarbij aan de filmkeuze van Van Gaal, Moneyball. Dit is een waargebeurd, verfilmd verhaal uit 2001 over een Amerikaanse honkbalclub die overgaat op het selecteren, analyseren en managen van spelers op basis van statistieken. Met veel succes. 

coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders

De uitschakeling van België op het WK voetbal doet pijn. Vooral omdat tegenstander Frankrijk een wel heel erg weinig tot de verbeelding sprekende tactiek hanteerde. Als een zo getalenteerd team als Frankrijk zich nog verdedigender opstelt dan IJsland, dan hoef je niet op veel sympathie te rekenen. Je kunt ook overdrijven.

Nee dan België. Als één team dit WK kleur gegeven heeft, dan zijn het wel onze zuiderburen. Met spelers en voetbal zoals we dat graag zouden zien van onze eigen spelers, maar die hebben op dit moment niet de kwaliteit die de Belgen wel hebben. Hazard, De Bruyne, Lukaku natuurlijk, maar ook een back als Meunier, ze hebben dit WK prachtig voetbal laten zien. Daarom verbaast het mij dat nog niemand op de door Duitsers veel gebruikte term ‘Meister der Herzen’ is gekomen: België is De Wereldkampioen van de Harten.

Deze term heb ik voor het eerst gehoord in 2001, toen Schalke 04 in de laatste minuut (het blijven Duitsers) het kampioenschap van Duitsland verloor. En daarna in nog grotere mate in 2006, toen Die Mannschaft na enkele zeer magere jaren (vooral qua voetbal) met prachtig spel  3e werd tijdens het WK in eigen land.

Laten we wel zijn, het WK wordt zelden gewonnen door het leukste of beste team. Vertel mij dat maar, als 50% Hongaar. Tijdens het 1954 verliezen de Magische Hongaren tegen West-Duitsland in de finale na eerder in de voorronde diezelfde Duitsers met 8-3 te hebben verslagen. Wat te denken van de Oranje machine van 1974 onder leiding van Cruijff. Of Brazilië in 1982, Engeland in 1990, Oranje in 1998 en zo verder. Zoals Cruijff zei (vrij vertaald), het gaat niet zozeer om winnen, maar om herinnerd te worden om je stijl en klasse. Mijn voorstel is dus: zullen we vanaf vandaag spreken over België, de kampioen van de harten? Graag. Vooral dankzij De Rode Duivels was dit WK tenslotte zeer genoeglijk.

 

Gyuri Vergouw is auteur van sport- en managementboeken. Bekende werken zijn De Strafschop, zoektocht naar de ultieme penalty; De laatste minuut, de 7 mythen van het Duitse voetbal en Bondscoach, coach handboek voor 16 miljoen Nederlanders. Zijn nieuwste boek De managementmonologen behandelt 13 onderwerpen en dilemma’s waar managers dagelijks mee te maken krijgen. Verkrijgbaar bij Bol.com, Managementboek.nl, Businezz.nl en de beter gesorteerde boekhandel.

coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders

‘Je zou eens een boek moeten schrijven over de slechte hoekschoppen van Oranje’, zegt de een. ‘Nee, je moet juist aandacht schenken aan de verlengingen, we winnen er nooit een’, aldus de ander. ‘Hou toch op’, zegt de derde, ‘je met schrijven over het ingooien, dat is erbarmelijk’.

Tijdens het WK voetbal 2018 blijken zogenaamde ‘dode spelmomenten van doorslaggevende betekenis te zijn. Strafschoppen, vrije trappen, hoekschoppen, ze bepalen wie wint of verliest. Geen nieuwe info natuurlijk, hierover schreef ik al in 2014 in ‘Bondscoach! coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders’. Bijgaand het eerste deel over hoekschoppen, vrije trappen en de ingooi.

Hoekschoppen

Ergert u zich ook altijd aan de slecht genomen hoekschoppen bij Nederlandse clubs en Oranje? Tijdens het WK 2006 kreeg het Nederlands elftal in vier wedstrijden 19 hoekschoppen te nemen. Hieruit vloeide geen enkel doelpunt voort. Er zit verder weinig groei in deze statistiek, want tijdens het EK van 2012 kreeg Oranje liefst 24 hoekschoppen te nemen in drie wedstrijden en ook hier vloeide geen enkel doelpunt uit voort. Het WK van 2010 is daarbij vergeleken een enorm succesverhaal. Oranje krijgt liefst 35 corners in de zeven wedstrijden te nemen en scoort hieruit welgeteld één keer direct, tegen Brazilië in de kwartfinale, door Wesley Sneijder. De kleinste speler op het veld. Toegegeven, dat was wel een belangrijke treffer. En ingestudeerd, anders kan je de doorkop variant waaruit Sneijder scoort niet noemen. In 2008 krijgt Oranje 11 corners en scoort hieruit één keer. Dit betekent dat op Oranje tijdens de laatste vier toernooien 89 hoekschoppen heeft gekregen waaruit twee treffers zijn voortgekomen. Met dit soort cijfers kunnen net zo goed de bal direct teruggeven aan de tegenstander, dat is minder gevaarlijk. Tegenstanders kunnen zich blijkbaar eenvoudig instellen op deze zwakte van Oranje en breken vak met gevaarlijke counters uit. (NB denk aan België in de laatste minuut tegen Japan!!!) Een hoekschop van Oranje is voor tegenstanders vaak een kans op een scherpe counter.

Ook toptrainers als Foppe de Haan ergeren zich aan de Nederlandse ‘hoekschop-mentaliteit’. Het lijkt alsof spelers er geen idee, geen visie op hebben. Men doet maar wat. ‘Bij Heerenveen maakten we in één seizoen twaalf doelpunten uit een hoekschop. Daar zat geen geheim achter, er was in wezen niets bijzonders aan. We trainden er gewoon op. Het ging steeds precies hetzelfde maar de tegenstanders konden er geen oplossing voor bedenken.’

Vrije trap
In tegenstelling tot strafschoppen en hoekschoppen zijn er over vrije trappen minder betrouwbare statistieken voorhanden. We weten wel hoe vaak er per wedstrijd voor een vrije trap wordt gefloten, maar niet waar deze op het veld genomen wordt. En wanneer schat je een vrije trap in als een kans? Er zijn spelers die uit vrije trappen scoorden waarvan je dacht dat het onmogelijk zou zijn, zoals Pierre van Hooijdonk ooit tegen SC Freiburg presteerde en de Braziliaan Roberto Carlos ooit met zijn wereldberoemd geworden ‘ventieltrap’ van zo’n dertig meter. Zij scoorden uit onvoorstelbaar knappe vrije trappen die geen enkele statisticus als kans zou aanmerken.

Het nadeel van een discussie over vrije trappen is verder dat iedereen direct een succesvolle variant uit het verleden weet te noemen. Enorme missers worden vergeten, doelpunten die uit een schitterend genomen vrije trap voortvloeien worden tot aan de dag van vandaag herhaald. Zoals de vrije trap van Van Persie tegen Ivoorkust tijdens het WK 2006 of de goal van Van Nistelrooij tegen Rusland na een voorzet uit een vrije trap. Die zijn prachtig genomen, maar er staan enorm veel missers en afzwaaiers van Oranje spelers tegenover. Wat dit betreft zou opname bij de technische staf van Oranje van Pierre van Hooijdonk, erkend specialist op dit onderdeel, geen kwaad kunnen. Zijn succes was geen toeval. Van Hooijdonk bleef na de officiële trainingen altijd nog wat oefenen op vrije trappen.

Het belang van de standaardsituaties en de mogelijkheid hierop te trainen is doorgedrongen tot het Nederlands elftal van bondscoach Louis van Gaal. Het team is de laatste tijd behoorlijk succesvol uit dode spelmomenten. Vooral Martins Indi weet hoe het is om te scoren uit een corner of vrije trap. De verdediger werkte zowel in Roemenië als in Hongarije een indraaiende vrije trap van dichtbij tegen het net. Martins Indi mag zich van Van Gaal dan ook bij corners en vrije trappen voorin melden. De bondscoach geeft echter aan dat er wel weer het een en ander zal veranderen aan de strategie: ‘Nu we weer tegen Roemenië moeten heb ik de varianten bij corners en vrije trappen wel laten aanpassen. Dat lijkt me logisch’, zegt Louis van Gaal. Kevin Strootman legt uit waarom Oranje zo succesvol is bij corners en vrije trappen: ‘We besteden heel veel aandacht aan de dode spelmomenten. Al een paar dagen voor de wedstrijd komen ze aan bod. We krijgen beelden te zien van de tegenstander. Een selectie van de patronen die zij hanteren en beelden die laten zien waar ze kwetsbaar zijn. Daar stemmen wij onze aanpak op af.’ Volgens de aanvoerder helpt het dat de spelers mee mogen denken over de varianten. ‘Als speler word je medeverantwoordelijk gemaakt voor hoe die varianten er telkens uit zien. Dat je moet meedenken is een extra prikkel die bij voetballers wel helpt.’

Het verdient aanbeveling de dode spelmomenten, waar de vrije trappen en hoekschoppen onderdeel van uitmaken, uitvoerig te trainen en hier met name ook heldere afspraken over te maken. Welke speler neemt waar op het veld de vrije trappen? Staan er altijd twee spelers bij de bal, een linksbenig en een rechtsbenig, zodat de tegenstander zich op verschillende uitvoeringen moet voorbereiden. Wie neemt de hoekschoppen van rechts? Wie van links? Welk idee zit er dan achter de hoekschop en welke alternatieven zijn er? Goede hoekschoppen en vrije trappen zijn in het moderne voetbal kritieke succesfactoren. Het gevaar dat volgt uit de zogenaamde ‘dode spelmomenten’ heeft aan belang gewonnen doordat steeds meer teams de kunst van het verdedigen tot in de puntjes beheersen. Vrije trappen beslissen steeds meer wedstrijden. Hoekschoppen moeten kansen zijn voor het eigen team, niet voor de tegenstander om uit te breken.

Het is verheugend te lezen dat de huidige bondscoach Ronald Koeman veel aandacht aan de hoekschoppen en vrije trappen geeft. Iedere week wordt in ieder geval één dag besteed aan het trainen op standaardsituaties. Iets wat natuurlijk al veel langer had moeten gebeuren. In het verleden had het een concurrerend voordeel kunnen opleveren, nu is het noodzaak, want zelfs de slechtste teams hebben wel een specialist in huis die een vrije trap in de kruising kan schieten.

Noot: de bovenstaande tekst verscheen in 2014 in het boek Bondscoach! coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders. Ik hoop in 2020 een nieuwe versie van dit boek te kunnen publiceren.  Het boek is her en der nog leverbaar.

Het Duitse voetbal en de laatste minuut

‘Typisch Duits. Een slechte wedstrijd, maar een doelpunt op het juiste moment’
Daily Telegraph

Nu Duitsland een vroege uitschakeling heeft afgewend door in de laatste minuut te scoren tegen Zweden, is het tijd mijn boek met de wel erg ter zake doende titel uit de digitale mottenballen te halen en in delen op deze site te publiceren. Bewerkt en aangepast, dat wel, maar zeker niet verouderd. Enjoy.

De 7 mythen van het Duitse voetbal

Er is geen land ter wereld waar het Duitse voetbal de gemoederen zó beheerst als Nederland.  Waarom hebben ze altijd zo’n geluk? Waarom winnen ze ‘altijd’ in de laatste minuut? Waarom krijgen ze zo vaak onterechte strafschoppen en krijgt de tegenstander ze juist niet terwijl ze wel terecht zouden zijn? Wat zijn de geheimen van het Duitse voetbal? Ik ben op zoek gegaan naar antwoorden op deze vragen.

Het Duitse voetbal en de laatste minuut

Die Mannschaft scoorde tegen Zweden weer eens in de laatste minuut en redde daarmee het vege lijf. Toeval? Of toch niet?

In 2006 schreef ik mijn boek ‘De laatste minuut, de 7 mythen van het Duitse voetbal’. Het boek gaat niet alleen in op de vraag of de Duitsers vaker dan andere teams in de laatste minuut scoren, maar gaat eigenlijk in op de geschiedenis van het Duitse voetbal.

In de komende weken zal ik delen van dit boek online publiceren, mede omdat het al lang niet meer verkrijgbaar is, maar blijkbaar nog wel relevant. Ik ga ook in op de vraag waarom de KNVB nu, anno 2018, wel interesse toont in de lessen die we kunnen leren van de Duitsers en toen, in 2006, geheel niet. Terwijl ook toen al de aanzetten zichtbaar waren. Ik begin echter met wat mooie quotes over onze oosterburen. Hierna volgen meer inhoudelijke artikelen. (Lees door voor de mooie quotes):

De Strafschop, zoektocht naar de ultieme penalty

Oranje wint vanavond tijdens het EK onder 17 jaar na strafschoppen van Engeland nadat eerder al op deze wijze met Ierland was afgerekend. Voer voor analisten, want ik weet zeker dat op de pingels is getraind, en dat voor de KNVB…of is het toch dat de spelers er bij hun (buitenlandse) clubs op trainen? Opmerkelijk was moment van Redan bij laatste penalty tegen Ierland. Niet allen het feit dat de Ierse keeper uit het veld werd gestuurd omdat hij te vroeg bewoog, maar ook dat Redan duidelijk 3 seconden rust na NADAT de scheidsrechter floot om de pingel te nemen. (bewezen feit: spelers die direct na fluiten aanrennen schieten vaker mis; deze zijn te zenuwachtig en willen van de taak af zijn; ze missen vaker daardoor!!!) Ook zijn afstand tot de bal was goed, net als de richting van de bal. Ga mij dan niet vertellen dat ze er niet op hebben getraind. Prima zo. Het duurt dus bijna 20 jaar van weerstand en onzin voordat men gewoon overgaat tot het oefenen op pingels. Zoals profs dat behoren te doen. Je komt er een stuk verder mee op EK’s en WK’s, zoals vanavond maar weer eens is bewezen.

coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders

Waar professionals voor de strafschop de neus met grote regelmaat ophalen, daar neemt de jongste generatie de penalty inmiddels wel serieus. Er is dus hoop voor de toekomst van het Nederlandse voetbal! 18 jaar na het verschijnen van de 1e druk van De Strafschop blijft het boek nog even relevant als toen. Dat is eigenlijk heel erg en ook niet de bedoeling geweest toentertijd, maar waar het kleine kringetje (oud-)spelers hun macht in razend tempo zien afbrokkelen, daar grijpt de jeugd de kans. Bijgaand de beelden! Met resultaatgarantie! Speciaal voor de jeugd ben ik nog een keer in de huid van Professor Penalty gekropen, kan ik (tezamen met Danny Landzaat en Ron Boszhard) van een hockeyer (Lex Uiting) een briljante penaltynemer maken? In een dag?

Bondscoach! coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders

Dit artikel verscheen in 2014 voorafgaand aan het WK voetbal in Brazilië op ManagementSite.nl. Nu de chaos compleet is bij de KNVB lijkt mij een herplaatsing opportuun!

Ben jij nu zo slim of is hij nu zo dom? Tijd om in de spiegel te kijken. Weet je het echt beter dan de huidige bondscoach, Louis van Gaal, of is er nog werk aan de winkel? We weten het allemaal beter en het is niet verwonderlijk dat ons land tijdens grote voetbaltoernooien plots uit 16 miljoen bondscoaches blijkt te bestaan. We kijken dan naar de tactiek en het spel van het Nederlands elftal alsof het moderne kunst is en denken: dat kan mijn zesjarig nichtje beter. Maar is dat ook zo?

Bondscoach! coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders

Dick Advocaat dreigt zijn trainerslicentie te verliezen omdat hij zijn verplichte studiepunten niet haalt. De trainer met zonder enige twijfel enorm veel internationale ervaring spreekt over ‘Middeleeuwse taferelen’ en snapt er niets van dat hij als gelauwerde oefenmeester nog op cursus moet. Ik denk eerlijk gezegd dat Advocaat zelf inmiddels in het stenen tijdperk leeft. In een week waarin het gezaghebbende The Economist als coverartikel ‘Lifelong learning’ heeft vindt de nu wel heel kleine generaal dat hij niets meer hoeft bij te leren. Geen wonder dat er nog maar enkele Nederlandse trainers wereldwijd in de top werkzaam zijn en de Hollandse school al tientallen jaren stil staat. Zelfs landen als IJsland lijken ons te hebben ingehaald. Maar goed, het is niet de eerste keer in zijn carriere dat Advocaat alleen in eigen belang handelt en reageert. Daar kunnen de voetbalbonden van Nederland en Belgie inmiddels over meepraten. Maar welk effect heeft zijn reactie op het Nederlandse trainersgilde? Op internet zijn de meningen verdeeld, de helft vindt dat Dick op cursus moet, de andere helft vindt het allemaal geldklopperij en verspilde moeite. Tja, geen wonder dat Oranje is afgegleden naar een plek buiten de top 20 voetballanden.

Eerst de reactie van Dick Advocaat op het feit dat hij zijn studiepunten moet halen om zijn treainerslicentie te behouden. Nu is voorlopig nog sprake van een clementieregeling: “Omdat ik niet op tijd over een paar studiepunten voor bijscholing beschik. Hoe is het in godsnaam mogelijk, denk ik dan. Het is een middeleeuws systeem, het slaat nergens op. De regeltjes dit en de regeltjes dat, maar ondertussen zorg ik met deze baan wel voor werkgelegenheid voor twee andere trainers. Daar moet de CBV (Coaches Betaald Voetbal, red.) toch voor zorgen? Maar hier doe ik het.”

Bij de twee trainers waarover Advocaat spreekt hoort ook Mario Been, ook al een trainer die zijn studiepunten niet gehaald heeft. Te druk. of toch gewoon geen zin? Ik moet direct denken aan Bram Moszkowitz, ook te beroerd om zijn studiepunten te behalen (en een deugdelijke administratie te voeren). Het heeft veel weg van zonnekoning-gedrag. Met uiteindelijk desastreuze gevolgen.

In Duitsland is zeker niet alles beter geregeld, maar dit dan toch zeker wel. De bond biedt jaarlijks een driedaags seminar aan, waardoor alle trainers weer zijn bijgespijkerd en direct alle studiepunten hebben behaald. Niemand die ik er in Duitsland over heb horen klagen en laten we wel zijn, het Duitse voetbal loopt nu lichtjaren voor op de middeleeuwen van Dick Advocaat.

Valt er nu echt niets te leren voor Dick Advocaat? Ach, de laatste maanden wordt er veel gesproken over de gebrekkige fysieke en mentale weerbaarheid van de Nederlandse spelers. Oud nieuws. Daar hadden we al midden jaren 0 (2000-2009) wat aan kunnen doen. De wederopkomst van Duitsland? Al in 2006 bekend. Hetzelfde geldt voor de abominabele strafschoppen, hoekschoppen en vrije trappen van Oranje. Geloof me, dat doen de Duitsers 2 tot 4 maal beter. Zo scoren Bundesligaclubs viermaal vaker uit hoekschoppen dan Oranje, dat toch ook tegen tegenstanders als Malta, IJsland en Luxemburg speelt, niet van een hoger niveau dan Hoffenheim of Bremen.

Kortom, Dick moet op bijscholingscursus, ik stel de volgende dagindeling voor:

1. 09.00-10.30 strafschoppen, vrije trappen en hoekschoppen

2. 10.30-11.15 pauze en informele kennisuitwisseling met jonge trainers

3. 11.15.12.30 mentale en fysieke weerbaarheid

3. 13.30 -14.30 hoe wissel ik op het juiste moment

4. 15.00-16.00 nieuwe tactische benaderingen

5. 16.00-17.00 discussie met zaal: zelfontplooiing, lifelong learning, ken jezelf, zelfcoaching en het winnen van prijzen

De reactie van Advocaat is typerend voor onze tijd. Kennis is dom. Leren heeft geen zin, ik weet alles al. Wij zijn toch goed. Wat leer je nu van zo’n professor. Geldklopperij. Ondertussen worden we links en rechts ingehaald en zijn we in Nederland nog goed in drie dingen:

1. het terugspelen op de keeper

2. achterin de bal rondspelen

3. het missen van penalty’s

Tijd voor bijscholing.  Wellicht wint Dick dan op korte termijn sinds 2008 weer eens een internationaal aansprekende titel.

Bondscoach! coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders

Gyuri Vergouw staat bekend als Professor Penalty en is auteur van vier voetbalmanagement boeken, waaronder De Strafschop en Bondscoach, coaching handboek voor 16 miljoen bondscoaches, te koop bij de  managementboek.nl, Bol.com en de betere boekhandels.

Gyuri Vergouw

Openheid, eerlijkheid en kwetsbaarheid

De Nederlandse sportwereld heeft het afgelopen jaar enkele flinke deuken opgelopen. Ik memoreer ter illustratie alleen maar het missen van het EK 2016 door de voetballers, de tegenvallende prestaties van onze zwemmers in Rio en de organisatorische chaos bij de KNVB.

Daarbij is het opmerkelijk dat (ex-)sporters, bestuurders en journalisten elkaar met grote regelmaat in de haren vliegen. Iedereen is overtuigd van zijn of haar gelijk. De onderbouwing daarvan is vaak beperkt en van een open gedachten-uitwisseling waar de Nederlandse sport beter van wordt is zelden sprake. Zonnekoningengedrag bij bestuurders en sporters, egotripperij, jaloezie, fraude en corruptie, we zien het dagelijks in het sportnieuws. En dat terwijl pure sport zo fantastisch mooi kan zijn.

Het vreemde is dat zowel pers als publiek vooral gecharmeerd lijken te zijn van verhalen van sporters die er een potje van hebben gemaakt of ons zelfs jarenlang hebben voorgelogen. Na een vaak teleurstellend verlopen of in de knop gebroken sportcarrière krijgen we als uitsmijter nog een met seks, drugs & rock-‘n-roll doorspekte biografie. En wie maakt deze onthullingen nu eigenlijk gelukkig? De lezer die zich achteraf bedot voelt, de sponsors die jarenlang zijn voorgelogen of de sporters die jarenlang met de naweeën worden geconfronteerd? Het verkoopt geweldig, maar het brengt onze sporters en sporten geen meter verder, integendeel.
“Sporters die gewoon hun stinkende best doen en afzien om de top te bereiken zijn blijkbaar veel minder interessant om aandacht aan te schenken”

Tegelijkertijd wordt het idee van een prestatiemanager bij de KNVB, een persoon die wetenschap en praktijk met elkaar in harmonie brengt om teams beter te maken, door diezelfde ‘oude garde’ bij voorbaat afgeschoten. Sporters die gewoon hun stinkende best doen en afzien om de top te bereiken zijn blijkbaar veel minder interessant om aandacht aan te schenken. We hoeven daarbij alleen maar te kijken naar de relatief beperkte aandacht en zendtijd voor onze paralympische sporters.

Nieuwe wegen en methoden
Ik wens daarom dat 2017 een jaar wordt waar sporters en sportbonden meer dan ooit open zullen staan voor nieuwe wegen en methoden om op korte termijn weer aan te kunnen knopen bij de successen die Nederlandse sporters in het verleden hebben gekend. Er is echter veel werk aan de Nederlandse sportwinkel zolang vernieuwing die niet past in het eigen denken bij voorbaat wordt verworpen. Openheid voor nieuwe gedachten is echter niet de sterkste karaktereigenschap van bijvoorbeeld spelers en trainers in de voetbalwereld, zo is mij in de afgelopen bijna twintig jaar dat ik nu over sport en wetenschap schrijf wel gebleken.
“De oude garde houdt het liever bij een motiverende klap op de schouder of bil”

Denk maar aan de trainbaarheid van penalty’s en de keeperwissel in de strafschopreeks (al in 2000 voorgesteld), doellijntechnologie, big data, virtual reality, et cetera. De oude garde houdt het liever bij een motiverende klap op de schouder of bil. Jezelf kwetsbaar opstellen en zeggen ‘ik weet het niet’, het lijkt niet te bestaan in de sportwereld. Het is mijn persoonlijke ervaring dat het overnemen van nieuwe, werkbare en bewezen methoden in het Nederlandse voetbal hierdoor minimaal tussen de 10 en 15 jaar duurt. Daar zal men in wat men inmiddels voetbalgidsland Duitsland noemt keihard om moeten lachen.

De lezers van Sport Knowhow XL wens ik vooral een gezond en waarlijk sportief 2017 toe. Ik wens een jaar te beleven waarin we kunnen genieten van eerlijke sport en sporters waar we in kunnen geloven. En een jaar mee te maken waarin iedereen die zich bij sport betrokken voelt, of dit nu (ex-)sporters, bestuurders of journalisten zijn, zich dienstbaar kan opstellen en zich kan wegcijferen ten bate van diezelfde sport.

Dit artikel verscheen eerder op www.sportknowhowxl.nl.