Tag: Nederland

Strafschopkennis jarenlang genegeerd! Hoe kan dat?

Oranje wint na strafschoppen van Costa Rica en heel voetbalminnend Nederland viert feest. De spelers zijn voor velen plots helden en Van Gaal’s actie om de keeper te wisselen bij de shoot out wordt geniaal genoemd. Eindelijk lijkt waarachtig professionalisme te zijn doorgedrongen in het Nederlandse voetbal. Zo is al ruim voor het begin van het WK getraind op penalty’s, zijn de spelers uiterst fit en resultaatgericht en kan het team schakelen tussen diverse systemen. Allemaal zaken die normaal lijken, maar in het conservatieve voetbal voor een fikse cultuurshock hebben gezorgd.
Waarom ging dat zo moeilijk? Waarom duurde dat zo lang? Een terugblik op 15 jaar analyseren en schrijven over management en voetbal en tevens een vooruitblik op de toekomst. Vier veranderlessen die ik niet alleen in de voetbalwereld tegenkom maar ook in mijn praktijk als organisatieadviseur.

De Strafschop, 2000
In 1998 zag ik de penalty shoot out tijdens de halve finale van het WK tegen Brazilië en besloot persoonlijk iets te gaan doen aan de slechte strafschoppen van Nederlandse spelers. Oranje werd wederom uitgeschakeld nadat zowel keeper (Van der Sar) als spelers (Cocu, R. de Boer) tekort kwamen. Waarom scoren Duitsers bijna altijd wel uit een strafschop en Nederlanders niet? Dat is nog eens mooi en concreet cultuur- en veranderonderzoek, dacht ik.

Ik was toentertijd als organisatieadviseur vooral actief met de implementatie van Balanced Scorecards en prestatiemanagement in organisaties. Ter illustratie bij een lezing zocht ik naar de performance indicator van Nederland met de slechtste score en ik kwam uit bij de strafschop. Dat is tenslotte eenvoudig te meten, het is een 0 of een 1. En we waren er toentertijd heel slecht in. Ik ben toen voor een artikel op managementsite op zoek gegaan naar het antwoord op die ene vraag: hoe komt het dat Nederlanders geen strafschop kunnen nemen en wat moeten ze doen om het te verbeteren? Beschouw dit als een persoonlijke adviesklus.

Al snel bleek hoeveel informatie wereldwijd over penalty’s beschikbaar was en ik besloot het niet alleen bij een artikel te laten ook een boek over het strafschopfenomeen uit te geven. Iedereen verklaarde me toen voor gek. Meer dan 99% van de reacties was negatief. Een serieus adviseur schrijft niet over dat soort zaken, was de algemene teneur. En iedereen weet toch dat je op strafschoppen niet kan trainen, gerenommeerde namen als Cruijff, Van Gaal, Hiddink en Advocaat hadden dat tenslotte al gezegd. Er is sprake van veel stress en miljoenen mensen kijken over je rug mee, dus missen is menselijk. Mijn tegenwerping dat de Duitse spelers blijkbaar geen last van diezelfde stress hebben, was tegen dovemansoren gericht. Tja…. Daar sta je dan.

Veranderles 1: als een idee zich heeft genesteld in de geest van velen is het lastig die gedachte eruit te krijgen, ook al wijst alle informatie in een andere richting. Zeker als gekende autoriteiten de oude gedachte bevestigen. Je moet stevig in je schoenen staan om dan het tegendeel aan te kaarten. Zorg dat je jezelf sterk voelt door de kracht van jouw analyse. Wees je bewust dat je jezelf er niet populairder op maakt.

Mijn boek ‘De Strafschop, zoektocht naar de ultieme penalty’ verscheen begin juni 2000, vlak voor het begin van het EK in België en Nederland. Op de openingsavond van het EK mocht ik aanschuiven bij Barend & Van Dorp, toentertijd een belangrijke talkshow in Nederland, en mocht uitleggen waarom strafschoppen wél trainbaar waren. De beelden zijn hier te bekijken (vanaf de 29ste minuut).

Weerstand
Wie denkt dat de strafschopkennis met open armen door de voetbalwereld werd ontvangen heeft het compleet mis. Waar ik dacht de profvoetballers een dienst te bewijzen, kwam ik al snel tot de conclusie dat er juist binnen de voetbalwereld grote weerstand is tegen ‘betweters’ van buiten. ‘Dat boek kan niets zijn, want hij is zelf geen profvoetballer geweest, ik ga het dus ook niet lezen’. Een herkenbare reactie, die je ook tegenkomt als je als adviseur een willekeurige organisatie binnenkomt. ‘Hij weet niet waar hij over praat, want hij is geen provincieambtenaar geweest’. Zoiets. Dat er een groot voordeel verbonden kan zijn aan de frisse blik van buiten, dat is vaak een stap te ver. Zo stelde een bekende international van Oranje eens na een gezamenlijk optreden voor BNR: ‘Als ik had geweten dat jij in de uitzending zat, was ik niet gekomen’. Wie van buiten de voetbalwereld komt is verdacht. Spelers worden gemanaged door oud-spelers, coaches zijn oud-spelers, bestuurders zijn oud-spelers en analisten en veel journalisten zijn oud-spelers. Echt kritisch wordt het daarom zelden. Er komt nog wel geluid uit, maar wat men zegt is vaak nietszeggend, weinig kritisch en zelden opbouwend. Analyses zijn veelal persoonlijke meningen. Er speelt een hoge mate van ons-kent-ons en vriendjespolitiek. Je hoort bij kamp A of kamp B en er zijn weinig scrupules als je buiten het eigen kamp valt.

Het is juist deze weerstand geweest die mij heeft gesterkt mijn onderzoek voort te zetten. Dat maakt het spannend en uitdagend. Het was niet verwacht, maar als je het dan toch meemaakt, zorg dan dat je niet te beroerd bent de strijd aan te gaan. En zoek dan namen uit het wereldje die wél je mening delen. Dit zijn vaak mensen die niets te verliezen hebben door hun mening te geven. In mijn geval mensen als Foppe de Haan, Jan Mulder, Gerrie Mühren, Hans van Breukelen, Jan Reker, diverse wetenschappers en journalisten. Zij durfden hun nek wel uit te steken.

Veranderles 2: zoek medestanders die analyses serieus tot zich nemen en de conclusies onderschrijven. Als je te lang alleen blijft staan, vecht je een verloren strijd. Gelijk hebben is geen gelijk krijgen. Maar geef zeker ook niet te snel op. Soms moet een idee eerst een goede voedingsbodem vinden voordat het kan aarden.
Herhalen

Op basis van de weerstand besloot ik niet alleen door te gaan, maar de boodschap ook zo vaak mogelijk te herhalen. Ik schat dat ik ruim meer dan 500 maal de Nederlandse media met deze boodschap heb gehaald, naast mijn weblogs strafschop.nl en 1minutemanager.nl. Het werd een persoonlijke odyssee, een persoonlijk verandertraject gericht op het omdenken van een specifieke doelgroep (voetballers) en zelfs een heel land. Zo moest common knowledge ontstaan die uiteindelijk zou uitmonden in common practise. Het fijne daarbij was en is natuurlijk dat ik mij gesterkt wist door vele tientallen onderzoeken wereldwijd. Ik heb een sterk geloof in de kracht van de feiten en dat sterkte mij de rug. Alle gegevens wezen in één richting: strafschoppen zijn te trainen en er zijn enkele hele duidelijke aspecten die de scores enorm verbeteren. Was in 2000 ongeveer 99% van Nederland het met mij hierover oneens, ultimo 2014 denk ik dat meer dan 50% van de Nederlanders gelooft in de trainbaarheid van penalty’s. Zelfs die tijdens een shoot out.

Veranderles 3: Blijf de boodschap, hoe simpel deze ook mag zijn, herhalen. Niet een keer, niet twee keer, maar zo vaak als nodig is. Uiteindelijk wordt het common knowledge.
Vierluik

Sinds 2000 heb ik vier boeken over management en voetbal gepubliceerd, altijd ongeveer een maand voorafgaand aan een WK. Naast ‘De Strafschop’ zijn dit: ‘De laatste minuut’, ‘Oranje wereldkampioen’, en het onlangs verschenen‘Bondscoach!’, over de vraag wat een goede coach moet beheersen om een succesvolle topcoach te zijn. Enkele tips die hieruit zijn voortgekomen:

1) Oefenen op strafschoppen is mogelijk; wissel de keeper desnoods in de laatste minuut; keepers moeten zo lang mogelijk wachten met duiken en op de lichaamstaal letten van de spelers (2000)

2) De fysieke kracht van de Oranje spelers laat te wensen over, we winnen zelden tot nooit een verlenging en scoren er ook niet in: sterke fysiek is de sleutel tot succes, hier laat Oranje vaak steken vallen (2006)

3) Train het team niet meer op techniek tijdens een WK (dus geen voetvolleybal e.d.), dat levert heel weinig op. Train op standaardsituaties, strafschoppen, conditie en onderlinge afstemming (tactiek)

4) Oranje is zwak op de standaardsituaties, hier kan je op trainen (hoekschoppen, vrije trappen); we zijn bijna viermaal minder succesvol hierin dan de Duitsers (2006-2014).

5) Zorg ervoor dat spelers zich weten te beheersen op het veld, voorkom onnodige overtredingen (Van Bommel, De Jong) (2010)

6) De Hollandse school heeft vernieuwing en aanpassing nodig, de oude methode van 4-3-3 volstaat niet meer altijd; een strategie dient altijd minimaal 1 (een) verrassing te bevatten (2014)

7) Er moet een plan B zijn (5-3-2, 4-4-2), dat hebben we nu niet (2006-2010)
Van Gaal

Wie het bovenstaande lijstje bekijkt, ziet dat Louis van Gaal op alle punten actie heeft ondernomen en op de belangrijkste zaken laat trainen. Hij bedenkt het echt niet allemaal zelf, maar is wel slim en intelligent genoeg om de krenten uit de pap te halen en deze in te voeren, tegen alle weerstanden in. Vergeet overigens niet dat Van Gaal in 1996 nog stelde dat je op strafschoppen niet kan trainen (na verlies tegen Juventus in finale Champions League), maar dat hij nu overstag is gegaan.

De kracht van Van Gaal is dat hij, in tegenstelling tot de overgrote meerderheid van zijn collega’s, de kennis direct toepast. De keepers-wissel is niet zozeer geniaal omdat hij die zelf heeft bedacht, het idee bestaat al veel langer (vanaf 2000 al gememoreerd) en is in andere sporten (ijshockey; hockey) common practise. De kracht is dat hij blijft leren en implementeren, tegen alle weerstanden in. Daarvoor verdient hij respect.

Veranderles 4: je hebt zeer krachtig management nodig om verandering door te voeren. Geloof in eigen kunnen is daarbij een voorwaarde, maar net zo goed open staan voor informatie van binnen- of buiten de organisatie die iets kan toevoegen aan de eigen visie. Dat is weinigen gegeven, het is voor veel managers/coaches veiliger ‘to go with the flow’. Het zijn de echt groten die blijven leren en groeien en tegen de gevestigde orde durven in te gaan.

Toekomst
De wijze waarop Van Gaal het Nederlands elftal aanstuurt is exemplarisch. Toen ik mijn boek Bondscoach! schreef, verwachtte ik genoeg zwakke punten in zijn aanpak tegen te komen. Het tegendeel bleek waar. Ere wie ere toekomt! Slechts zijn omgang met de pers is uiterst moeizaam, dat hoort ook bij zijn functioneren, maar op zijn vakgebied is hij uitstekend. Er staat een echt team, er wordt getraind op standaardsituaties waarbij de spelers een belangrijke input hebben (verantwoordelijkheid op de werkvloer!), de spelers zijn fitter dan ooit en de teambuilding en onderlinge sfeer zijn uitstekend. Met Guus Hiddink treedt binnenkort een coach met een compleet andere aanpak aan bij de KNVB. Het zou uiterst jammer zijn als de nu opgedane ervaringen verloren gaan voor het nationale voetbal. De professionalisering moet beklijven. Als Nederland een speler van wereldformaat wil blijven, dan zijn de lessen van Van Gaal cruciaal voor de toekomst van ons voetbal. En managementauteurs? Die hebben het voetbal nu ook omarmd, kijk maar op deze site. Sporters kunnen niet alleen managers iets leren, het omgekeerde is net zo goed waar. Al heeft het even geduurd voor het zover kon komen.

Persoonlijke noot
Waarom doe je dit? Wat zit hier achter? In eerste instantie niets anders dan mijn nieuwsgierigheid en liefde voor de strafschop. Hoe zit het met de penalty en waarom kunnen Nederlanders er niets van? Toen kwam de weerstand en weigerde ik toe te geven aan de meningen van velen, gewoonweg omdat de feiten afdoende aantoonden dat de waarheid anders lag. En uiteindelijk wil je dan ook winnen, net zo goed als voetballers dat willen. Niet Opgeven Altijd Doorgaan (NOAD), niet voor niets een bekende clubnaam in het voetbal.

Vergouw schreef eerder over sport en management op deze site, waaronder in 2000 over de trainbaarheid van strafschoppen. Hij verdiende er in de pers de bijnaam Professor Penalty mee. Dit artikel is gebaseerd op het boek ´Bondscoach! Coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders´ dat is verschenen bij Voetbal International.

Wil je alles weten over het nemen van strafschoppen? Lees dan mijn boek: De Strafschop, te bestellen via Managementboek.nl.

Ook verkrijgbaar, Bondscoach, coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders.

Er is de laatste tijd veel kritiek op het niveau van de Nederlandse competitie. Geheel terecht wie soms de beelden ziet. Jonge spelers moeten de kar trekken en denken na een redelijk succesvol seizoen waarin ze met hun ploeg vijfde of achtste zijn geworden alleen nog aan een toptransfer naar Engeland. En dat terwijl de spelers op bijna alle vlakken grote tekortkomingen vertonen, met name op het gebied van de persoonlijkheid.

Trainers en clubs klagen over een gebrek aan leiderschap in de teams. Er is sprake van een uiterst lage mentale weerbaarheid. Spelers die op de bank belanden gaan gekke dingen tweeten, roddelen of de boel verzieken. De vaak uiterst jonge spelers vertonen een totaal gebrek aan realiteitszin, mentaliteit, doorzettingsvermogen en dankbaarheid aan de clubs die hen op het niveau hebben gekregen waar ze nu staan.

Zou er geweldig worden gepresteerd, dan zou niemand zich hier druk om maken. Maar neem de veel geroemde verdediging van Feyenoord. Zeer talentrijk, maar alleen rechtsback Daryl Janmaat lijkt over de benodigde kwaliteiten te beschikken die voor topvoetbal benodigd zijn. De anderen zij al bezig met transfers omdat men in de Nederlandse competitie is ‘uitgeleerd’. De cijfers laten iets anders zien, Feyenoord heeft in de afgelopen 11 wedstrijden 19 tegendoelpunten geïncasseerd en bijna even vaak gescoord. PSV heeft op onstuitbare wijze verjongd, een geweldig gedurfd project, maar na drie prima wedstrijden aan het begin van het seizoen lijkt de pijp nu al leeg te zijn. En ook Ajax heeft het lek nog lang niet boven, waarbij de doorstroming uit de jeugd niet op gang is gekomen.  Clubs als FC Twente en AZ doen het daarentegen behoorlijk goed, met bijvoorbeeld weinig tegentreffers voor FC Twente.  Maar wie ziet dat bijna alle spitsen in de Nederlandse competitie uit IJsland, Zweden, Denemarken of exotische andere gebieden komt, houdt zijn hart vast.

Het enige positieve nieuws vind ik dat inmiddels teams als Jong AJax, Jong PSV en Jong Twente meedoen in de Jupiler league. Feyenoord doet ‘het’ voorlopig nog met satellietclub Excelsior. Hier wordt men geconfronteerd met meer weerstand dan in de jeugddivisies. Goed initiatief, waarover de clubs overigens nog steeds moeten nadenken of er een vervolg komt.

Het meest schrijnend vind ik altijd dat er zo weinig aandacht is voor het mentale aspect van de spelers. Kan je spelers leren omgaan met druk? Hoe train je mentale weerbaarheid? Hoe creëer je commitment van de spelers naar de club toe? Omgangsvormen, mentaliteit, motivatie. Aspecten waar men wereldwijd mee aan de gang is, behalve in Nederland. Een psycholoog de club binnenhalen geldt in de voetbalwereld hier ten lande tenslotte al snel als een teken dat je gek bent. En dan verwacht men leiderschap van spelers die de twintig net zijn gepasseerd? Nee, de fout ligt niet bij de spelers, maar in de opleiding van de Nederlandse clubs. Leuk hoor, al die rondotjes en voetvolley en geinen tijdens de training, maar het wordt tijd eindelijk eens aandacht te schenken aan datgene wat echt wedstrijden voor je gaat winnen: mentaliteit, leiderschap en emotionele weerbaarheid.

De cultuurverschillen tussen het Duitse en Nederlandse voetbal kunnen tot twee krachtige en makkelijk te herinneren woordengroepen worden terug gebracht. Voor het Nederlandse voetbal ga ik uit van het bij Ajax leidende principe van T.I.P.S., dat staat voor Techniek, Intelligentie, Persoonlijkheid en Snelheid. Het zijn deze vier voetbalkwaliteiten die al van jongs af aan van doorslaggevend belang zijn bij de doorstroming vanuit de veelgeroemde jeugdopleiding van Ajax. Natuurlijk is Ajax niet Oranje, maar ook andere leidende clubs gebruiken vergelijkbare selectiemethoden, zoals AZ. En zodra spelers teveel afwijken van dit principe, krijgen ze het moeilijk, zoals Mark van Bommel aan den lijve heeft mogen ondervinden. Het geeft ook de zwakte van de methode aan, want voetballers met vechtlust en kracht komen door deze aanpak niet door de selectie. Ziet u tenslotte woorden als inzet, vechtlust, doorzettingsvermogen, loopvermogen of structuur in de Ajax-TIPS staan? Geen van deze begrippen vormt bij Ajax, hofleverancier van Oranje en dé maatstaf in trainend Nederland, onderdeel van de selectiemethode. Nederlandse talenten kunnen dus prachtig voetballen, maar kunnen ze vechten voor een overwinning? Het is een wat retorische vraag. De jonge spelers ontbreekt geregeld de emotionele en fysieke hardheid om in de top van het voetbal te kunnen overleven. De TIPS van Ajax hebben desondanks vele decennia voor grote successen gezorgd, omdat de selectie om tot het eerste elftal te kunnen reiken al hard genoeg was. De laatste jaren is de doorstroming van jonge Ajacieden moeilijk tot stand gekomen. Sleutelposities zijn in handen gekomen van buitenlandse speler die de doorstroming blokkeren. Daarnaast wordt de Ajax jeugd in de landelijke competities zelden tot nooit op de proef gesteld. Te vaak winnen de jeugdelftallen met groot gemak tegen landelijke tegenstanders. Kortom, de TIPS van Ajax hebben vele tientallen jaren sierlijke, vaardige en snelle spelers met vaak op jonge leeftijd een grote persoonlijkheid (of attitude?) opgeleverd, maar het levert geen vechters op, geen knokkers die voor de club op de barricaden springen als het echt nodig is.

Dit is het verviolg van de twee eerdere delen op deze site. Voor de logica is het het handigst als u de voorgaande artikelen eerst leest.

De derde cultuurdimensie, ‘femininiteit’, richt zich op de mate waarin de rollen van mannen en vrouwen elkaar in een cultuur overlappen. Zijn de rolpatronen tussen man en vrouw traditioneel (man werkt, vrouw thuis bij de kinderen) dan wordt een maatschappij ‘masculien’ genoemd. Durft en mag een man in de maatschappij bijvoorbeeld ‘zwakheid’ tonen, dan wordt een cultuur feminien genoemd. Nederland wordt algemeen als vrij feminien en Duitsland als vrij masculien gezien. In Nederland werken relatief veel mannen parttime en zonder grote carrière kan je toch nog ‘iemand’ zijn. Consensus en compromis zijn in het nog steeds hardnekkige poldermodel tot kernbegrippen geworden en worden tegenover agressiviteit en assertiviteit gezet. Hollanders lullen elkaar helemaal suf om uiteindelijk bereid te zijn tot overeenkomst te komen. In Duitsland daarentegen houdt men van strijd en conflict. Duitsers zijn ‘to the point’ en zullen het je direct vertellen wanneer je een fout maakt of wanneer ze het fundamenteel met je oneens zijn. Er wordt niet om de hete brij heen gedraaid, zoals vaak in Nederland het geval is. Op het werk is het voor Duitsers van groot belang geen zwakheden te tonen. Dat wordt als gezichtsverlies gezien. Grappen maken of gezellig geneuzel horen niet thuis in vergaderingen of onderhandelingen. Duitsers houden het op formeel handelen, dat is professioneel en serieus. Ernst en humor gaan in Duitsland zelden samen: ‘Dienst ist Dienst und Schnaps ist Schnaps’. Mensen die tijdens het werk grappen en zwakheden tonen worden als onprofessioneel gezien.

Aan de inzet en vechtlust van de spelers van Oranje heeft het vanavond niet gelegen en aan het zelfvertrouwen ook niet. Ik had behoorlijk te doen met de spelers die de weg behoorlijk kwijt lijken te zijn. Wel lag het aan het slechte tactische concept, de slechte conditie (Van der Vaart: een EK wordt gewonnen in de voorbereiding, niet alleen met inzet tijdens de wedstrijden!) en het tegen beter weten in vasthouden aan een opstelling die niet werkt. Dit zijn overigens geen zaken die ik nu voor het eerst aanstip. Dat zou erg gemakkelijk zijn. Nee, u kunt het allemaal teruglezen in ‘Oranje wereldkampioen, managementlessen om te winnen’, dat ik in 2010, drie maanden voor het WK al heb laten verschijnen. Ook toegestuurd aan KNVB, nooit reactie op gekregen, net zo min als op 5 eerdere brieven sinds 2000 aan alle betrokken bondscoaches (weinig koninklijk van de KNVB; en trainen op strafschoppen, daar doen we dus ook nog steeds niet aan!).

Op basis van 2 jaar onderzoek (interviews met toppers als Foppe de Haan), wedstrijdanalyses  en statistieken bleek namelijk dat:

Vanavond krijgt Oranje een terechte strafschop toegekend na een overtreding op Wesley Sneijder. Kuyt krijgt voor Oranje de bal na drie wedstrijden zonder doelpunt eindelijk tegen het net. 1-0. Is de strafschop goed genomen? Bij de beoordeling van deze strafschop kijken we naar een aantal bepalende factoren: